سیاسی
سلاح روسی و خطر سوريه‌ای شدن جنگ افغانستان
سيد طيب جواد، سفير افغانستان در مسکو، گفته است دولت افغانستان آماده است تا در صورت موافقت روسيه، از اين کشور سلاح خريداري نمايد.
او در پاسخ به پرسش خبرگزاري تاس مبني بر اين‌که آيا دولت افغانستان براي خريد سلاح و تجهيزات نظامي از روسيه برنامه‌اي دارد، گفته است: «آري! اگر روسيه توافق کند. نيروهاي ما، به ويژه ماموران وزارت امور داخله، در روسيه آموزش ديده‌اند. اميدواريم روسيه امکان ترميم تجهيزات نظامي موجود به ويژه چرخ‌بال‌ها را بررسي و فرصت آموزش خلبان‌ها و مهندسان را براي ما فراهم کند.»
اين نخستين بار نيست که مسئله خريد سلاح و تجهيزات روسي در افغانستان مطرح مي‌شود؛ اما گفت‌وگو درباره آن در سطح سفير نشان مي‌دهد که بحث تامين سلاح و مهمات روسي در رده‌هاي مختلف دولت افغانستان، جدي‌تر شده است.
در 20 سال گذشته، امريکا کوشيد تا بسياري از تجهيزات و چرخ‌بال‌هاي نظامي افغانستان را که ساخت روسيه‌اند، با جنگ‌افزارهاي ساخت ناتو جايگزين کند. اما نظاميان افغانستان که در استفاده از سلاح‌هاي روسي تجربه خوبي دارند، همچنان طرف‌دار تسليحات ساخت روسيه بودند.
حامد کرزي، رييس‌جمهوري پيشين افغانستان، نخستين کسي بود که در سال 2012 مسئله‌ي خريد سلاح از روسيه براي مقابله با حملات توپخانه‌اي پاکستان در امتداد مرز آن با افغانستان را مطرح کرد. او سرخورده از بي‌ميلي امريکا و ناتو براي واکنش نظامي به حملات پاکستان، گفته بود که اگر امريکا ارتش کشور او را با سلاح‌هاي سنگين تجهيز نکند، افغانستان به زودي به خريد سلاح‌هاي سنگين از کشورهاي ديگر روي خواهد آورد.
هرچند پيش‌تر نيز بحث خريد سلاح سنگين از کشورهاي ديگر مطرح شده بود، اما او بود که براي نخستين بار اعلام کرد که افغانستان مي‌خواهد از روسيه و چين سلاح سنگين بخرد. در آن زمان، بسياري اين موضع‌گيري آقاي کرزي را از روي اجبار و براي تحريک امريکا به اهداي سلاح سنگين به دولت وي ارزيابي کردند.
در سايه حضور سنگين نظاميان امريکايي و ناتو، گزينه خريد سلاح روسي و چيني هرگز عملي نشد، اما روسيه در سال‌هاي پس از دوره حامد کرزي، به افغانستان کمک‌هاي محدود نظامي اختصاص داد و از جمله در يک مورد، 10 هزار قبضه کلاشنيکف به حنيف اتمر، وزير خارجه فعلي و مشاور امنيت ملي پيشين اشرف غني، اهدا کرد.
آقاي اتمر با روسيه روابط گرمي دارد و اکنون به نظر مي‌رسد که در جايگاه وزارت خارجه کشور و در شرايطي که حضور و نفوذ امريکا رو به کاهش و خشونت‌هاي طالبان در حال افزايش است، مي‌کوشد تا گزينه خريد يا دريافت سلاح از روسيه را به شکل جدي دنبال کند. سخنان سيد طيب جواد در مسکو هم در همين چارچوب اهميت پيدا مي‌کند.
فارغ از نيازمندي افغانستان به توان دفاعي پيشرفته براي پيشبرد جنگ مستقل عليه طالبان و ديگر گروه‌هاي تروريستي، روسيه نيز در اين کشور اهداف امنيتي خود را دنبال مي‌کند. هرچند مسکو در سال‌هاي پيش با گروه طالبان روابطي برقراري کرده بود و در غرب شايعاتي هم به گوش مي‌رسيد که مسکو براي طالبان تجهيزات نظامي مي‌فرستد، اما اين‌ها در حد ادعا باقي ماندند و شواهدي واقعي و غيرقابل‌انکار در اين باره در دست نيست.
مسکو همواره از تهديدهاي ناشي از افراط‌گرايي اسلامي احساس ناامني مي‌کند. سرگيي شويگو، وزير دفاع روسيه، به تازه‌گي در سفر به تاجيکستان که با افغانستان مرز مشترک دارد، گفته است: «در پس‌زمينه وخامت اوضاع در کشور همسايه افغانستان، ما در حال برنامه‌ريزي براي مقابله مشترک با تهديدهاي احتمالي هستيم و در جريان تمرين‌ها، چگونگي تعامل عملي را خواهيم سنجيد.»
هر خطري از نوع جنگ داخلي مشابه بحران سال 1991 که دولت مورد حمايت روسيه در کابل را فرو پاشيد، که اين بار در قالب پافشاري طالبان براي رسيدن به قدرت از راه زور ظاهر شده، مايه نگراني جدي مسکو است و در نبود نيروهاي امريکايي، براي روسيه و متحدان آسياي ميانه آن چاره‌اي جز کمک به اين بحران باقي نمي‌گذارد.
از سوي ديگر، جمهوري اسلامي ايران نيز به فروش سلاح به افغانستان چشم طمع دوخته است. آخرين بار در جريان سفر سال گذشته عبدالله عبدالله، رئيس شوراي عالي مصالحه ملي، به تهران و ديدار وي با مقام‌هاي جمهوري اسلامي، کارشناسان ايراني مسئله فروش سلاح به کشور همسايه را مطرح کردند.
در آن زمان حسن هاني‌زاده، کارشناس مسايل بين‌الملل، به مشرق‌نيوز گفته است که عبدالله عبدالله در سفر به تهران چارچوب کلي سياست مشترک تهران و کابل در حوزه‌هاي امنيتي، سياسي، اقتصادي، فرهنگي و نظامي را به بحث گذاشته است، به ويژه اين‌که اکنون بعد از لغو تحريم‌هاي تسليحاتي ايران، افغانستان انتظار دارد براي حفظ امنيت داخلي خود به سلاح‌هاي توليدي ايران تکيه داشته باشد و اين فصل جديدي در تعاملات تسليحاتي تهران و کابل ايجاد خواهد کرد.
هرچند نه تهران خريد سلاح را رسما مطرح کرده است و نه کابل اما اين کارشناس مسايل بين‌الملل گفته که ايران نزديک‌ترين نقطه به افغانستان است، لذا کابل از تهران انتظار دارد از سلاح‌هاي ايراني براي دفاع از مرزهاي خود استفاده کند، بنابراين يکي از مهم‌ترين اهداف سفر عبدالله، انعقاد قراردادهاي نظامي و تسليحاتي بين ايران و افغانستان خواهد بود؛ چرا که ايران بعد از رفع تحريم‌هاي تسليحاتي به سادگي مي‌تواند سلاح در اختيار دولت افغانستان قرار دهد.
اما تاکنون نه تحريم‌هاي ايران لغو شده و نه خريد سلاح ايراني به مسئله جدي در افغانستان تبديل شده است. اين روزها اين بحث در ميان کارشناسان افغانستان با جديت مطرح است که خطر سوريه‌اي شدن جنگ افغانستان را نبايد ناديده گرفت، اين‌که چگونه قدرت‌هاي مختلف از گروه‌هاي مختلف حمايت کردند و آن کشور را تا مرز فروپاشي و تجزيه کامل پيش بردند.
وحيده پيکان/ اندپندنت فارسي
