سیاسی
خروج بی قيد و شرط نيروهای خارجی و آينده‌ی ناروشن صلح افغانستان
کاخ سفید با نشر قسمتی از متن سخنرانی جوبایدن، رییس‌جمهوری ایالات متحده‌ی امریکا در مورد افغانستان گفته که آقای بایدن تصمیم گرفته است به جنگ درازمدت در افغانستان پایان دهد. آقای بایدن همچنان گفته که امریکا پس از خروج کامل نیروهایش از افغانستان به حمایت خود از این کشور ادامه می‌دهد، اما این همکاری‌ها بیرون از دایره‌ی نظامی خواهد بود.
بر بنیاد تصمیم تازه‌ی امریکا، قرار است همه‌ی نیروهای نظامی این کشور تا پنج ماه دیگری (۱۱ سپتامبر سال روان میلادی) از افغانستان بیرون شوند. یازدهم سپتامبر مصادف است با بیست ساله‌گی حمله‌ی القاعده بر برج‌های نیویارک. اتحادیه‌ی اروپا و آلمان نیز می‌گویند که آماده‌اند تا نیروهای‌شان را بر اساس این زمان‌بندی از افغانستان بیرون کنند.
هم‌اکنون افزون بر ۲ هزار و ۵۰۰ نظامی امریکایی، ۹ هزار و ۶۰۰ نظامی ناتو در افغانستان حضور دارند و نیروهای امنیتی افغانستان را آموزش می‌دهند. حکومت افغانستان اما در واکنش به اعلام زمان خروج نیروهای خارجی از افغانستان (یازدهم سپتمبر) می‌گوید که در مورد خروج نیروهای ایالات متحده از کشور با کاخ سفید نیز گفت‌وگو کرده و به «تصمیم امریکا در این مورد احترام می‌گذارد.»
خروج نیروهای خارجی از افغانستان بخشی از توافق امریکا با گروه طالبان در موافقت‌نامه‌ی دوحه می‌باشد، اما این خروج بر بنیاد توافق‌نامه‌ی صلح دوحه مشروط به ایجاد شرایط ویژه‌یی است. از جمله قطع روابط طالبان با شبکه‌های تروریستی، نتیجه‌بخش بودن گفت‌وگوهای صلح و حصول اطمینان از پایان جنگ و پایان خون‌ریزی در افغانستان.
اکنون که زمان خروج سربازان خارجی در یازدهم سپتمبر بدون قید و شرط تعیین شده و آن هم در شرایطی که میزان خشونت‌ها در افغانستان در حد بالایی آن قرار دارد و گروه طالبان هیچ گونه تمایلی به پیش‌برد مذاکرات صلح ندارند. در این وضعیت خروج نیروهای خارجی از افغانستان منجر به افزایش نگرانی‌ها از سقوط کشور به جنگ‌های داخلی و گسترده‌گی بحران کنونی شده است.
هرچند رییس‌جمهور غنی می‌گوید: «نیروهای پُرافتخار امنیتی و دفاعی افغانستان کاملاً قادر به دفاع از مردم و کشور خود هستند» اما وضعیت پیش آمده و عدم اشتراک طالبان در نشست‌های مربوط به صلح در پی اعلام خروج نیروهای امریکایی بر خلاف موافقت‌نامه‌ی دوحه در اول ماه «می» سال روان میلادی نشان می‌دهد که پیروزی از راه نظامی همزمان با خروج کامل نیروهای خارجی برای طالبان اولویت دارد تا از راه گفت‌وگو و مذاکره.
به نظر می‌رسد که امیدواری کاخ سفید برای پایان جنگ افغانستان به ناامیدی تبدیل شده و تصمیم گرفته است که برای این جنگ نافرجام هزینه نکند و تنها به فعالیت‌های دیپلوماتیک در این کشور تمرکز داشته باشد.
گمان می‌رود که اعلام خروج بی‌قید و شرط نیروهای امریکایی از افغانستان در پی تلاش‌ها و کوشش‌های بی‌ثمر جامعه‌ی جهانی و منطقه برای صلح افغانستان صورت گرفته است؛ محاسبه‌یی را که امریکا از حضور بیست ساله‌اش در افغانستان دارد، پیروزی در انتقام‌گیری از القاعده و گروه طالبان می‌باشد و روی همین اساس ترجیح داده است که دیگر به داستان دشمنی با طالبان پایان دهد.
همزمان با این تصمیم امریکا، گروه طالبان هنوز هم بر خروج کامل نیروهای خارجی تا اول ماه «می» تاکید دارند و می‌گوید که با تأخیر در زمان خروج این نیروها در هیچ یکی از نشست‌ها و کنفرانس‌های مربوط به صلح افغانستان شرکت نمی‌کنند. این گروه همچنان به جنگ‌جویانش هدایت داده است تا شدت نبردها را علیه نیروهای امنیتی در ماه رمضان افزایش دهند. ذبیح‌الله مجاهد، یکی از سخنگویان طالبان به رسانه‌ها گفته که جنگ در ماه رمضان ثواب بیشتری دارد.
از پافشاری‌های طالبان برای خروج کامل نیروهای خارجی از افغانستان چنین بر می‌آید که این گروه با پافشاری روی این موضوع دو هدف عمده را دنبال می‌کند. نخست این که طالبان درنظر دارند تا خروج کامل نیروهای خارجی از افغانستان منازعه‌ی قدرت را از راه جنگ در افغانستان حل کنند. زیرا به باور آنان با خروج نیروهای خارجی از افغانستان آنان می‌توانند در زمان اندکی به داستان جمهوریت در این کشور پایان دهند.
دوم این که طالبان با تاکید روی خروج نیروهای خارجی از افغانستان و قطع علاقه نسبت به ادامه‌ی مذاکرات صلح در تلاش امتیازگیری‌های بیشتری از امریکا هستند. هم‌اکنون رهایی هفت هزار زندانی باقی‌مانده و بیرون کردن نام سران این گروه از فهرست‌های سیاه از عمده‌ترین خواست‌های طالبان از امریکا است.
از سوی دیگری، همزمان با اعلام زمان برگزاری نشست استانبول از سوی برگزارکننده‌گان این نشست، طالبان گفتند که در این نشست و نشست‌های دیگری پیرامون صلح افغانستان شرکت نمی‌کنند. اعلام خروج نیروهای امریکایی تا یازدهم سپتامبر عدم علاقه‌مندی طالبان به ادامه‌ی مذاکرات صلح، چند دسته‌گی دیدگاه‌ها در امریکا نسبت به خروج نیروهای این کشور تا ۱۱ سپتامبر سال روان میلادی و افزایش نزاع‌ها روی طرح صلح در جبهه‌ی جمهوریت صفحه‌ی دیگری از مذاکرات صلح افغانستان را با پچیده‌گی‌های بیشتری ورق زده است.
اکنون اداره‌ی بایدن با واگذاری رهبری نشست استانبول به سازمان ملل متحد می‌خواهد بار مسوولیت را از شانه‌هایش خالی کند و با عجله روی یک توافق سیاسی میان طرف‌های درگیر جنگ زمینه‌ی بیرون شدن آبرومندانه را برای خود فراهم بسازد. این شانه خالی کردن امریکا، اما پس از مخالفت طالبان به شرکت در نشست استانبول نیز به ناکامی می‌انجامد.
اگر خواست طالبان برای رهایی هفت هزار زندانی و بیرون کردن نام رهبران این گروه از فهرست‌های سیاه با مخالفت حکومت افغانستان مواجه شود و امریکا نتواند این خواست‌های عمده‌ی طالبان را برآورده سازد، در رویکردی که برای صلح این کشور در پیش گرفته است، شکست خواهد خورد.
نقشه‌ی راه صلح اداره‌ی بایدن برای صلح افغانستان، برگزاری نشست استانبول بود که به تبع تحول‌های اخیر با مخالفت طالبان روبه‌رو شد و از سوی دیگری اداره‌ی جدید امریکا نتوانست دست‌کم روی طرح صلح در جبهه‌ی جمهوریت یک دیدگاه واحدی ایجاد کند. هم‌اکنون طرح‌های متعددی از سوی حزب‌های سیاسی جهت پیشکش در نشست استانبول آماده شده و شورای عالی مصالحه‌ی ملی نیز طرح توحید شده‌یی را نهایی ساخته و ادعا دارد که دیدگاه همه‌ی طرف‌ها در این طرح گنجانیده شده است.
واکنش ریاست جمهوری به ویژه سخنان آقای سرور دانش به عنوان معاون دوم ریاست جمهوری و حلقه‌های متعلق به اردوگاه ارگ نشان می‌دهد که میزان مخالفت‌ها روی طرح صلح افغانستان بسیار بالا است. این اختلاف‌ها حکایت از آن دارد که جبهه‌ی جمهوریت دچار اختلاف‌های شدید، گسست‌های پیوند ناپذیر و فقدان اراده برای صلح می‌باشد.
در چنین یک فضا از احتمال و امکان به دور نیست که امریکا همان‌گونه‌یی که از جنگ افغانستان خسته شده، از روند صلح این کشور نیز خسته شده باشد و شوره‌زار این کشور را بستر مناسبی برای رویش صلح نداند و این کشور را برای سال‌های درازی به حال خودش رها کند.
هنوز به درستی روشن نیست که موضع‌گیری طالبان نسبت به اشتراک در نشست استانبول تا چه اندازه پابرجا باقی می‌ماند و برگزارکننده‌گان این نشست چه راهکاری را برای شکستن بُن‌بست کنونی به میان آمده، روی دست می‌گیرند. اما از تحول‌های جدید چنین بر می‌آید که امریکا دیگر علاقه‌یی برای ماندن در افغانستان ندارد و باید روند خروج نظامیانش را تا سپتامبر سال روان میلادی عملی کند. از سوی دیگری، گروه طالبان با توسعه‌ی جغرافیای جنگی و گرم نگه‌داشتن میدان‌های نبرد به دنبال پیروزی از راه نظامی‌اند.
در این میان جهه‌ی جمهوریت اما با وجود اختلاف نظرهای جدی بر تداوم حمایت امریکا و جامعه‌ی جهانی دل‌گرم کرده و انتظار دارد که دست‌یابی به یک توافق سیاسی بتواند به جنگ طولانی افغانستان نقطه‌ی پایان بگذارد. امریکا در ادامه‌ی تلاش‌هایش برای صلح افغانستان با وجود مخالفت صریح رییس‌جمهور غنی به ایجاد حکومت عبوری سرانجام قناعت جبهه‌ی جمهوریت را برای توافق روی ایجاد یک حکومت انتقالی صلح فراهم ساخته است.
سراسیمه‌گی و شتاب جمهوریت خواهان سبب شده است که در فاصله‌ی زمانی کوتاهی بیش از ۳۰ طرح صلح بیرون شود، اما طالبان که نسبت آینده‌ی صلح باورمندی چندانی ندارند در آستانه‌ی برگزاری نشست استانبول نخست از بررسی طرح صلح سخن گفتند و سپس اعلام کردند که در این نشست اشتراک نمی‌کنند.
اکنون برای برگزارکننده‌گان نشست استانبول به ویژه ایالات متحده‌ی امریکا و سازمان ملل متحد دو راهی بیش باقی نمانده؛ یا طالبان را وادار سازد که در این نشست اشتراک کنند و بُن‌بست پیش‌آمده را بشکنند و یا بدون حضور طالبان در حضورداشت بقیه جریان‌های سیاسی زیر نظر سازمان ملل متحد حکومت عبوری مورد حمایت جامعه‌ی جهانی و مورد قبول مردم افغانستان ایجاد شود و شورش‌ها علیه آن توسط متحدان بین‌المللی سرکوب شود.
به هر انجام، اگر طالبان یگانه راه پیروزی را در جنگ جست‌وجو کنند، جنگ پس از این چند جبهه‌یی خواهد بود؛ جبهه‌های جنگی قومی، مذهبی و محلی ایجاد خواهند شد و آن زمان آتش درگیری‌های داخلی خود طالبان را خواهد سوخت.
سیمع‌الله سیحون/ نشانه
