ماموريت افغانستان، ناتو بدون امريکا؟

ینس استولتنبرگ، دبیر کل ناتو می‌گوید، با آن‌که بیشتر نیروهای این سازمان در افغانستان امریکایی نیستند و با وجود توافق‌نامه امریکا با طالبان، در نهایت تمام اعضای این سازمان در مورد خروج نیروها از افغانستان تصمیم جمعی خواهند گرفت.

او گفت، درست است که در توافق دوحه، مهلت مشخص اول ماه می برای خروج سربازان تعیین شده، اما “بنا به شرایط” است و طالبان باید تعهدات‌شان را عملی سازند. مهم “عملی شدن تمام تعهدات” توافق‌نامه از جمله کاهش خشونت‌ها، قطع رابطه با القاعده و روند گفت‌وگوهای صلح است.

دبیرکل ناتو تاکید کرده که ناتو با قاطعیت از روند صلح در افغانستان حمایت می‌کند و حضور خود را به طور قابل توجهی به عنوان بخشی از این روند تنظیم کرده است.

حمدالله محب، مشاور امنیت ملی اشرف غنی هم به روزنامه تایمز بریتانیا گفته که برخی کشورهای عضو ناتو می‌خواهند که برای حمایت از افغانستان بمانند، اما آن‌ها نیاز به رهبری امریکا دارند.

سران ناتو حتا در زمان ترمپ هم اعلام کرده بودند که با امریکا وارد افغانستان شده اند و با امریکا نیز خارج خواهند شد. با این حساب، دور از انتظار است که برخی کشورهای عضو این سازمان، بدون حمایت و هدایت واشنگتن، قادر به ادامه حضور نظامی خود در افغانستان باشند. آن‌ها حتا اگر تمایل به این کار داشته باشند، توان کافی برای اعمال آن را ندارند، زیرا در باتلاقی که امریکا و سایر ابرقدرت های استعماری کلاسیک در آن زمین‌گیر شده اند، کشورهایی که برای امنیت و بقای خود، متکی به حمایت یک قدرت بزرگ‌تر هستند، نمی‌توانند در آن دوام بیاورند.

با این‌همه، پیش از آن‌که ناتو تحت تأثیر امریکا درباره سرنوشت آینده مأموریت نظامی خود در افغانستان، تصمیمی بگیرد، دولت آلمان برای تمدید حضور، ابراز تمایل کرده است. این به معنای آن است که برخی قدرت‌های اروپایی نگران پیامدهای خروج زودهنگام قوای خارجی از افغانستان هستند.

آلمان هم یکی از همین کشورها است. کشوری که صدها هزار پناهجوی افغان را در خود جای داده و معتقد است که اگر وضعیت در داخل افغانستان، بهبود نیابد، چالش مهاجرت‌های سیل آسا به آن کشور همچنان پا بر جا خواهد ماند.

با وجود این دغدغه اما اگر دولت بایدن تصمیم بگیرد که به حضور نظامی خود در افغانستان پایان دهد، حتا آلمان هم توان ادامه حضور را نخواهد داشت و ناگزیر است کشور را ترک کند.

با این حساب، ابراز نظر حمدالله محب درباره این‌که برخی کشورهای عضو ناتو، مایل به ادامه حضور در افغانستان هستند، اما برای این منظور، نیاز به رهبری امریکا دارند، درست است، ولی همان‌گونه که خود او هم اذعان کرده است، این مهم، عملی نیست، زیرا بدون رهبری امریکا چنین امکانی وجود ندارد.

به این ترتیب، موضع گیری ینس استولتنبرگ مبنی بر این‌که اکثر نیروهای نظامی مستقر در افغانستان، امریکایی نیستند، اگرچه امریکا همچنان بیشترین نیرو را دارد، لزوماً به معنای تصمیم مستقلانه این سازمان یا برخی از اعضای آن برای ادامه حضور نظامی در افغانستان، در صورتی که امریکا تصمیم به ترک بگیرد، نیست، زیرا امریکا هم از نظر سیاسی و امنیتی بر دیگر اعضای ناتو به مثابه یک بلوک امنیتی، تسلط دارد و هم رهبری مأموریت نظامی ناتو در افغانستان بر عهده واشنگتن است و آن‌ها نمی‌توانند برخلاف راهبرد مورد نظر واشنگتن، رویکرد متفاوتی اتخاذ کنند.

نکته مهم دیگری که در موضع گیری دبیر کل ناتو، جلب توجه می‌کند، تعهد قوی این سازمان در حمایت از روند صلح و باز گذاشتن گزینه خروج است.

او تاکید کرده که ناتو قویاً از روند صلح حمایت می‌کند، اما خروج اش از افغانستان، تابع شرایط است، شرایطی که به دلیل خشونت‌های بالا و به نتیجه نرسیدن گفت‌وگوهای صلح، هنوز مساعد نشده است.

این امر می‌تواند حاوی یک پیام امیدبخش برای طالبان و نگران کننده برای کابل باشد، زیرا به طالبان این نوید را می‌دهد که خروج، گزینه‌ای غیر قابل جایگزین است و نیروهای غربی در نهایت باید افغانستان را ترک کنند، اما برای این منظور، طالبان باید بستر و شرایط این رویداد را فراهم کنند. یعنی از خشونت‌ها بکاهند، ارتباط خود با القاعده را قطع کنند و به گفت‌وگوهای سازنده و معنی دار صلح بازگردند.    بنابراین طالبان می‌توانند تصمیم احتمالی ناتو و امریکا درباره ادامه حضور فراتر از پایان ماه می را حمل بر تمدید جنگ نکنند و به جای آن‌که به جنگ بازگردند، با اقدامات خویشتن‌دارانه و تظاهر به تعهد نسبت به گفت‌وگو، شرایط مورد نظر آن‌ها برای خروج را فراهم سازند.

از سوی دیگر، کابل باید همچنان نگران باقی بماند، زیرا حتا تمدید حضور خارجی‌ها هم به هدف به سرانجام رساندن صلح با طالبان صورت می‌گیرد، نه جنگ با آن گروه. و این چیزی نیست که بتواند سایه تشکیل دولت موقت را خیلی دور کند.

علی موسوی/ جمهور