سیاسی
سفر دست‌يار ظريف به بلخ، کندهار و ننگرهار؛ رسول موسوی به دنبال چيست؟
رسول موسوي، دست‌يار وزير امور خارجه ايران، پس از ورود به کابل به ولايت‌هاي بلخ، کندهار و ننگرهار رفته و با مقام‌ها و افراد بانفوذ محلي ديدار و گفت‌وگو کرده است. او در بلخ افزون بر فرهاد عظيمي، والي با عطا محمد نور، رهبر شاخه جديد حزب جمعيت اسلامي، در ننگرهار علاوه بر ضياءالحق امرخيل، والي با حضرت علي، فرمانده پيشين جهادي و همچنين در کندهار علاوه بر مقام‌هاي رسمي با افراد بانفوذ محلي ديدار و گفت‌وگو کرده است.
اين سفر دوره‌اي در آستانه خروج کامل نيروهاي امريکايي از افغانستان، احتمال بازگشت طالبان به قدرت و آينده نامشخص سياسي در کشور همسايه انجام مي‌شود و از اهميت خاصي برخوردار است.
هرچند در بيانيه‌هاي رسمي دو طرف بر روابط تاريخي و مشترکات فرهنگي دو همسايه تاکيد شده است، به نگراني‌ها و تحولات سياسي شتابان و نقش ايران در آن اشاره چنداني نشده و جزييات زيادي نيز ارايه نشده است.
رسول موسوي در ديدار با ميرويس ناب، معاون وزير امورخارجه افغانستان، در مقر وزارت خارجه درباره روابط دو کشور بحث و گفت‌وگو کرده است. به گفته‌ي منابع رسمي، آقاي ناب آخرين تحولات سياسي، امنيت روند مذاکرات صلح افغانستان را بررسي کرده و تداوم «حمايت جمهوري اسلامي ايران از موضع دولت و مردم افغانستان در مذاکرات صلح و تلاش‌هاي آن کشور در ايجاد اجماع منطقه‌‌اي براي حمايت از اين روند را مهم و ارزنده خوانده است».
آقاي موسوي هم در اين ديدار با تشريح اهداف سفرش به افغانستان، روابط بين افغانستان و ايران را تاريخي و قابل اعتماد دانسته، بر تداوم حمايت ايران از روند گفت‌وگوهاي صلح، افغانستان با ثبات و حفظ دستآوردهاي دو دهه گذشته تاکيد کرده است.
يکي از مهم‌ترين برنامه‌هايي که ايران در افغانستان دنبال مي‌کند، امضاي سند جامع همکاري‌هاي راهبردي بين افغانستان و ايران است که بر مبناي آن دو همسايه همکاري‌هاي امنيتي، اقتصادي، سياسي، فرهنگي خود را گسترش خواهند داد. ايران به ويژه در جست‌وجوي راه‌هايي براي مبارزه با داعش و افراط‌گرايي مذهبي سني و امنيت مرزهايش است و از سوي ديگر مي‌کوشد به منابع آبي افغانستان دسترسي پيدا کند.
دولت مرکزي افغانستان، اما از تهران مي‌خواهد روابطش را در محور کابل تعريف، روابطش با جناح‌هاي سياسي خارج از دولت را قانوني، معامله با طالبان را قطع و گروه فاطميون را لغو و با مهاجران افغان در ايران رفتار بهتري کند. اين انتظارهاي دوجانبه رسيدن به توافق به سند جامع همکاري بين دو همسايه را دشوار کرده است.
اما سفر آقاي موسوي فراتر از کابل و به ننگرهار در شرق، کندهار در جنوب و بلخ در شمال کشور حاکي از آن است که ايران مي‌خواهد در آستانه خروج نيروهاي امريکايي اوضاع افغانستان را يک بار ديگر از نزديک بررسي کند و برخلاف تاکيد مقام‌هاي کابل به يارگيري در گوشه و کنار افغانستان يا تقويت روابطش با هسته‌هاي قدرت توجه کند.
او درباره اين سفر خود گفته است که پس از 6 ساعت سفر زميني که به دليل مسدود بودن برخي از نقاط جاده به طرف ولايت ننگرهار اين سفر دو برابر زمان معمول به درازاکشيده، افزوده که در اين سفر با ضياالحق اميرخيل والي ننگرهار، اعضاي شوراي ولايتي و فرماندهان پيشين جهادي از جمله حاجي حضرت علي ديدارهايي داشته است.
دست‌يار ظريف همچنان گفته که بدون شناخت مشرق (ولايت‌هاي شرقي ننگرهار، لغمان، کنر و نورستان)، شناخت افغانستان ممکن نيست.
از سوي ديگر او در اين سفر خود به ولايت شمالي بلخ نيز به ديدار با والي اين منطقه اکتفا نکرده و با عطامحمد نور رهبر شاخه انشعابي حزب جمعيت اسلامي و والي پيشين بلخ ديدار و همچنين از کتاب‌خانه فردوسي و ورزش‌گاه امام خميني در شهر مزارشريف بازديد کرده است.
اين تلاش‌ها نشان مي‌دهد جمهوري اسلامي ايران اندک اندک براي سناريوي پس از خروج امريکا خود را آماده مي‌کند. نخستين سناريويي که دولت افغانستان و جامعه جهاني در رسيدن به آن مي‌کوشند، موفقيت روند صلح و توافق سياسي با طالبان است. تلاش‌هاي صلح از سپتامبر 2020 شروع شده است و با کندي پيش مي‌رود. هيأت مذاکره‌کننده صلح افغانستان اکنون بار ديگر راهي دوحه مي‌شود تا گفت‌وگوها با طالبان را از سر گيرند. اين گفت‌وگوها در مراحل مقدماتي است و زمان زيادي خواهد برد تا به نتيجه‌اي برسد که به آتش‌بس و صلح در کشور بيانجامد.
اما داستان ديگر، توسل طالبان به زور براي رسيدن به قدرت در کابل است. جمهوري اسلامي ايران هرچند روابط رو به گسترشي با طالبان دارد، اما از افتادن کل دولت به دست طالبان که پيشينه دشمني با تهران دارد، در هراس است. به نظر مي‌رسد براي آماده‌گي اين گزينه که سناريو تشديد جنگ و خون‌ريزي خواهد بود، ايران در پي تقويت روابطش با فرماندهان منطقه‌يي مانند حضرت علي در ننگرهار و عطا محمد نور در بلخ است.
وحيده پيکان/ انديپندنت فارسي
