اخبار
سفرهای منطقه‌ای طالبان؛ اولویت فعلی این گروه چیست؟
هیأت سیاسی گروه طالبان در جریان حدود یک ماه چهار سفر منطقه‌ای داشته است. اولین سفر این گروه در این مدت به پاکستان و در آستانه شروع دور دوم مذاکرات بین‌الافغانی انجام شد. دفتر سیاسی طالبان در قطر، به دنبال آن دو گروه از اعضای این دفتر را برای بحث درباره صلح افغانستان به ایران و روسیه فرستاد. این دفتر روز گذشته اعلام کرد که هیأتی از سوی طالبان به رهبری ملا عبدالغنی برادر رهسپار ترکمنستان شده است. این چهارمین سفر هیأت سیاسی طالبان به کشورهای منطقه است که طی حدود یک ماه انجام می‌شود.
در جریان سفرهای منطقه‌ای هیأت سیاسی گروه طالبان، دور دوم مذاکرات بین‌الافغانی پیش‌رفتی نداشته است. این دور از مذاکرات در اواسط ماه گذشته در فضای کاملاً سرد آغاز شده بود. قرار بود در این دور روی موضوعات مورد بحث بین هیأت‌های دو طرف گفت‌وگو شود. طبق آن‌چه از دوحه گزارش می‌شود، دور دوم مذاکرات تاکنون بسیار سرد بوده و به جز یک نشست مقدماتی و چند نشست حاشیه‌ای، نشست دیگری بین دو طرف برگزار نشده است. از این رو، با گذشت یک ماه از شروع دور دوم مذاکرات، تا هنوز موضوعات مورد بحث در این دور توحید و ترتیب نشده است.
هیأت طالبان در دور دوم علاقه‌ای به مذاکره با هیأت دولت نشان نداده است. این بی‌میلی، بیم توقف و حتا شکست این مذاکرات را بالا برده است. حالا پرسش عمده این است که چرا هیأت طالبان پشت میز مذاکرات حاضر نمی‌شود؟ ساده‌ترین پاسخ به این پرسش آن است که اولویت طالبان فعلاً تغییر کرده است. اولویت فعلی این گروه، حفظ توافق‌نامه دوحه و پیش‌گیری از بازنگری و تعدیل این توافق‌نامه است. بنابراین، انجام مذاکره با جانب دولت از اولویت این گروه خارج شده است.
احتمال بازنگری و تعدیل توافق‌نامه دوحه در پی پیروزی جو بایدن در انتخابات ریاست جمهوری امریکا به یک کابوس جدی برای گروه طالبان تبدیل شده است. ظاهراً جانب امریکا از چگونه‌گی پای‌بندی طالبان به توافق‌نامه دوحه راضی نیست. مطالعات این کشور نشان می‌دهد که طالبان به تعهد کاهش خشونت پای‌بند نبوده و روابط خود را با گروه‌های تروریستی، از جمله داعش و القاعده قطع نکرده‌اند. با این وصف، امریکا نگران است که اگر به صورت کامل افغانستان را ترک کند، ممکن است منافع و امنیت این کشور و متحدان آن بار دیگر از خاک افغانستان با تهدید روبه‌رو شود. همچنان امریکا نگران فروپاشی دولت افغانستان پس از خروج سربازانش از این کشور است. این نگرانی در پی افزایش خشونت‌ها در افغانستان و حفظ رابطه طالبان با گروه‌های تروریستی به وجود آمده است. از این رو، مقامات امریکایی گفته‌اند که در حال بررسی توافق‌نامه دوحه و ارزیابی اقدامات طالبان بر مبنای این توافق‌نامه هستند. این تصمیم اما جانب طالبان را نگران کرده است.
گروه طالبان مدعی است که توافق‌نامه دوحه را مو به مو رعایت کرده است. بنابراین، خواستار اجرای بندهای باقی‌مانده توافق‌نامه از سوی امریکا است. دو بند عمده این توافق‌نامه که طالبان انتظار دارند از سوی امریکا عملی شود، شامل رهایی حدود هفت‌هزار زندانی این گروه از بند دولت افغانستان و رفع کلیه تعزیرات بین‌المللی در برابر طالبان است. پاسخ امریکا درباره رفع تعزیرات بین‌المللی در برابر طالبان تاکنون روشن نیست. این کشور اما درباره رهایی زندانیان طالبان گفته است که نمی‌تواند تصمیم بگیرد. به گفته امریکا، در این باره باید هیأت‌های دو طرف در جریان مذاکرات توافق کنند و رهایی زندانیان یک مسأله داخلی افغانستان است.
گروه طالبان ادامه مذاکرات بین‌الافغانی را به اجرای این دو بند از توافق‌نامه دوحه مشروط کرده است. تا زمانی که این دو بند از توافق‌نامه اجرا نشود، این گروه پشت میز مذاکره قرار نخواهد گرفت. با توجه به این‌که جانب امریکا نسبت به تعهدشکنی طالبان اعتراض دارد، پیش‌بینی نمی‌شود که این دو بند به‌زودی عملی شود. حالا نتیجه این وضعیت، سردی مذاکرات بین‌الافغانی و توقف اعلام‌ناشده این مذاکرات است.
بیش‌ترین مشغولیت ذهنی طالبان در حال حاضر، حفظ امریکا به تعهداتش در توافق‌نامه دوحه و جلوگیری از هرگونه جرح و تعدیل این توافق‌نامه است. گروه طالبان برای رسیدن به این هدف از سه گزینه به صورت همزمان استفاده می‌کند. این گزینه‌ها زیر نام دیپلماسی تهدید و فشار قابل بررسی است.
گزینه اول، تشدید خشونت‌ها است. این گروه قصد دارد، با توسل به خشونت، امریکا را به حفظ توافق‌نامه دوحه و رعایت آن وادار کند. به تصور طالبان، فشار نظامی بر دولت، باعث خواهد شد که امریکا به رعایت توافق‌نامه دوحه به عنوان تنها راه حل پایان جنگ افغانستان متعهد بماند. البته این گروه متوجه آن نیست که تشدید خشونت‌ها می‌تواند نتیجه معکوس هم بدهد. با این حال، طالبان قبلاً با استفاده از خشونت در باج‌گیری سیاسی موفق بوده‌اند.
گزینه دوم، توقف مذاکرات بین‌الافغانی است. با توقف این مذاکرات، اهداف امریکا که ترک افغانستان و سازش سیاسی بین طرف‌های جنگ و توافق روی نظام سیاسی تازه است، به دست نخواهد آمد. ادامه جنگ همزمان با توقف مذاکرات، امریکا را برای یک دوره نامشخص دیگر در جنگ افغانستان مصروف نگه خواهد داشت. بدیهی است که برنامه‌ریزی قبلی امریکا درباره افغانستان در این حالت مختل خواهد شد. در صورتی که دولت بایدن به برنامه دولت ترمپ وفادار بماند، تشدید خشونت‌ها و توقف مذاکرات می‌تواند آسیب جدی به این برنامه وارد کند. تصور گروه طالبان این است که اگر برنامه خروج برای امریکا جدی باشد، از وارد شدن به فصل تازه‌ای از جنگ پرهیز خواهد کرد.
گزینه سوم، خلق تهدیدات تازه برای امریکا از راه توافق با کشورهای رقیب امریکا در منطقه است. گروه طالبان باور دارد که امریکا نگران اتحاد این گروه با کشورهای نظیر روسیه و ایران است. به همین دلیل، هیأت این گروه با سفر به این کشورها برای امریکا یادآوری کرد که اگر به تعهداتش عمل نکند، می‌تواند با رقیبان جهانی و منطقه‌ای این کشور وارد تعامل شود. به تصور طالبان، این یادآوری می‌تواند امریکا را که نگران قرابت این گروه با روسیه و ایران است، از تصمیم بازنگری توافق‌نامه دوحه باز دارد.
در کنار این سه گزینه، طالبان در صدد همراه کردن کشورهای همسایه افغانستان با خود است. پاکستان که از حامیان سابق طالبان است، رابطه تنگاتنگ خود با این گروه را حفظ کرده است. سفر هیأت طالبان به پاکستان نوعی تجدید تعهد بین دو طرف بود. هیأت طالبان در سفرش به ترکمنستان نیز هدفی جز همراه کردن این کشور با خود ندارد. ترکمنستان در مواجهه با طالبان همیشه از در احتیاط پیش آمده است و علاقه شدید به سازش این گروه با دولت افغانستان دارد. این یک شانس خوب برای طالبان به هدف حفظ روابط دوستانه با ترکمنستان است.
با توجه به آن‌چه گفته شد، اولویت فعلی طالبان حفظ توافق‌نامه دوحه و جلوگیری از بازنگری و تعدیل آن با استفاده از هر گزینه ممکن است. به همین دلیل، طالبان در حال حاضر نه تنها تمایلی به ادامه مذاکرات بین‌الافغانی ندارند که از توقف آگاهانه آن به عنوان ابزار فشار سیاسی نیز بهره می‌برند. رهایی زندانیان باقی‌مانده و رفع تعزیرات بین‌المللی دو شرط جدی طالبان برای از سرگیری مذاکرات است. بنابراین، تا زمانی که طالبان به این دو هدف نرسند و امریکا هم از خروج کامل سربازانش از افغانستان به طالبان اطمینان ندهد، بعید است که هیأت این گروه پشت میز مذاکرات حاضر شود.
