آيا بسيج مردمی عليه طالبان جوابگو خواهد بود؟

در چند هفته گذشته طالبان حدود 30 ولسوالي در گوشه‌وکنار افغانستان را به تصرف خود درآورده‌اند و در حال حاضر هم در 80 ولسوالي ديگر جنگ ميان نيروهاي دولتي افغانستان و گروه طالبان جريان دارد. بر اساس گزارش رسانه‌ها، روزانه حدود 100 طالب و 90 سرباز امنيتي در جنگ کشته مي‌شوند، اين مسأله نگراني افکارعمومي را بر انگيخته است و تعدادي از نماينده‌گان مجلس به حکومت پيشنهاد کرده‌اند که مردم را در مقابل طالبان مسلح و بسيج کنند تا نيروهاي امنيتي بتوانند کنترل خود بر ديگر نقاط را بيشتر کنند.

حکومت هنوز به اين پيشنهاد مجلس واکنشي نشان نداده است، اما در بخش‌هايي از افغانستان، نيروهاي مردمي عملاً در جنگ با طالبان درگيرند. در روزهاي گذشته گزارش‌هايي در رسانه‌ها منتشر شد که از حمله نيروهاي مردمي شمال افغانستان به مواضع طالبان خبر مي‌داد. با اين حال، با توجه به تجربه‌هاي تلخ گذشته ايجاد نيروي محلي در افغانستان اندکي جاي تأمل دارد.

پس از خروج نيروهاي ارتش سرخ روسيه از افغانستان، حکومت داکتر نجيب‌الله عملاً در مقابل موج عظيمي از حملات مجاهدين قرار گرفت و هرچند کمک‌هاي روسيه همچنان به دولت افغانستان مي‌رسيد، اما دولت از نظر تعداد نيروي جنگي در مضيقه بود. داکتر نجيب‌الله ناگزير به مليشه سازي (تشکل‌هاي شبه‌نظامي) روي آورد و گروه‌هاي قدرت‌مند محلي را در گوشه‌وکنار افغانستان ايجاد کرد. بخشي از اين نيروهاي محلي حتا به شهر کابل نيز وارد شدند. همين نيروهاي مليشه در سرکوب کودتاي سال 1368 جنرال شهنواز تني، وزير دفاع آن زمان افغانستان عليه داکتر نجيب‌الله، نقشي مؤثر داشتند، اما کم کم چنان قدرت‌مند شدند که عملاً دولت را نيز به چالش کشيدند و بالاخره همين نيروهاي مسلح شبه‌نظامي، سقوط حکومت داکتر نجيب‌الله را رقم زدند.

در زمان حکومت حامد کرزي نيز با توجه به کمبود نيروي امنيتي در ساختار رسمي دولت و قدرت گرفتن تدريجي طالبان، دولت افغانستان به مسلح کردن نيروهاي محلي براي مهار حملات طالبان پرداخت. اين نيروها هرچند به دولت در عرصه مبارزه با طالبان کمک کردند، اما همين‌ها در منطقه به نيروهاي خودسر تبديل شدند. نظام‌الدين قيصاري، فرمانده علي‌پور، حبيب‌الله غورياني و تعداد زيادي ديگر کم کم اقتدار دولت را در مناطق در کنترل خود به چالش کشيدند، تا جايي که دولت مجبور شد عليه خود اين افراد لشکرکشي کند؛ هر چند همه اين لشکرکشي‌ها ناکام بود.

به همين دليل است که دولت افغانستان با اين‌که اينک نياز به بسيج مردمي عليه طالبان را به خوبي حس مي‌کند، اما نمي‌خواهد اين بسيج به قيمت از بين رفتن اقتدار دولت در آينده تمام شود، بنابراين در نظر دارد با شيوه ديگري زمينه بسيج مردمي عليه طالبان را فراهم کند و آن هم بازگشت مجاهدين به بدنه دولت است.

بر اساس گزارش‌ها، بسم‌الله محمدي به تازه‌گي از سوي رييس‌جمهور غني به سمت سرپرست وزارت داخله منصوب شده است. محمدي از فرماندهان جهادي پرآوازه افغانستان است. او با عنوان‌هايي چون رييس ستاد ارتش و وزير دفاع افغانستان تجربه کار در دولت را هم دارد. بازگشت او به رأس يک نهاد امنيتي، به معناي آن است که ربيس‌جمهور مي‌خواهد از حضور مجاهدين در جنگ عليه طالبان استفاده کند. مجاهدين در چند سال گذشته بارها از به حاشيه رانده شدن شان از حوزه قدرت اعتراض کرده بودند.

روي کار آمدن محمدي اين احتمال را که جهادي‌ها تا حدي دوباره به عرصه‌هاي جنگ با طالبان واردشوند، تقويت کرده است. هنوز در گوشه‌وکنار افغانستان برخي نيروهاي محلي ظرفيت بسيج فوري عليه طالبان را دارند. اين نيروها مي‌توانند در مقابل هجوم پياپي طالبان به ولسوالي‌‌ها ايستاده‌گي کنند، زيرا بهتر از هرکس به وضعيت منطقه آگاهند و شيوه‌ جنگ‌هاي چريکي را که طالبان از آن استفاده مي‌کنند، بهتر مي‌شناسند، اما دغدغه اين مسأله نزد افکارعمومي همچنان باقي است که مبادا اين نيروها در فرداي سرکوب طالبان، خود به نيروهايي خودسر و مرکزگريز تبديل شوند.

ف آژند/ اندپندنت فارسي