سیاسی
آيا اجماع داخلی ممکن است؟
در حالي که نيروهاي خارجي به گونه‌ي کامل از افغانستان بيرون مي‌شوند، نبردهاي طالبان در چندين ولايت کشور شدت گرفته است. به نظر مي‌رسد که با خروج کامل نيروهاي خارجي از افغانستان طالبان آتش خشونت‌ها را داغ‌تر مي‌سازند و زمينه‌ي حمله‌هاي بيشتري را فراهم خواهند ساخت. آن چه مايه‌ي نگراني اصلي در ساختار جمهوريت به عنوان يک چالش بزرگي مطرح است، شدت حمله‌هاي طالبان نيست؛ بلکه نبود اجماع داخلي بين رهبران سياسي در کابل است. پراکنده‌گي سياسي در کابل بيشتر از هر مؤلفه‌ي ديگري مي‌تواند زمينه‌ساز قدرت‌گيري طالبان در ميدان‌هاي جنگ شود و روحيه‌ي سربازان ارتش را تضعيف کند.
دولت افغانستان بيش از چهار صد هزار نيروي مجهز و آموزش ديده‌ي نظامي در اختيار دارد و اين نيرو‌ها به آساني مي‌توانند جلو پيشروي طالبان را بگيرند و اهداف گروه‌هاي تروريستي ديگري را نيز مهار کنند. پرسش اساسي اين است که آيا رهبران سياسي مستقر در کابل با وجود اختلاف‌هاي سياسي در برابر طالبان متحد مي‌شوند و يا به عبارت ديگري، آيا شرايط امکان اجماع سياسي در کابل وجود دارد و يا خير؟ به نظر مي‌رسد که پس از آهنگ خروج کامل نيروهاي خارجي از افغانستان، اين امکان به وجود آمده باشد که رهبران سياسي باهم متحد شوند تا با ديدگاه واحدي به مصاف طالبان بروند. اگر چنين اتفاقي صورت نگيرد، وضعيت هم در ميز مذاکره و هم در ميدان‌هاي نبرد به نفع طالبان لنگر خواهد کرد.
سال‌هاي پيش هنگامي که حمله‌هاي طالبان بر کابل و کلان‌شهرهاي افغانستان شدت گرفت، احمد شاه مسعود، قهرمان ملي کشور به رهبران سياسي، جهادي و کمونيستان گفت: اگر متحد نشويد، کشته مي‌شويد. در شرايط حساس تاريخي رهبران سياسي از هر قوم، مذهب، حزب و بينش سياسي اين حرف قهرمان ملي افغانستان را به ياد داشته باشند که اگر متحد نشوند، طالبان بالاي آنان رحم نخواهند کرد. وضعيت کنوني به يک مديريت درست، تفکر سياسي – عقلاني، از خودگذري و تساهل نياز دارد. امکان اجماع سياسي وجود دارد و رهبران سياسي بايد از خودگذري نشان دهند و با دست متحد به مصاف طالبان بروند.
رييس‌جمهور غني در تازه‌ترين مقاله‌‌اش که در مجله‌ي «فارن افيرز» به نشر رسيد، مي‌گويد که حاضر است براي آوردن صلح پيش از موعد ختم دوره‌ي رياست‌جمهوري از قدرت کنار برود. براي نخستين بار است که آقاي غني با طرح حکومت انتقالي موافقت کرده و زمينه‌هاي ظاهري يک اجماع سياسي را فراهم مي‌سازد. پيش از اين رييس‌جمهور غني با شماري از رهبران سياسي، چهره‌هاي جهادي در ارگ رياست‌جمهوري ديدار کرده است و اين ديدارها نشانه‌هايي از يک اجماع سياسي را در کابل پيش‌بيني مي‌کند. در صورت اجماع سياسي از يک‌سو امکان صلح بيشتر مي‌شود و از سوي ديگري در صورت ناکامي روند صلح، طالبان نمي‌توانند از راه نظامي پيروز شوند و اتحاد نيرومند رهبران سياسي را بشکنند.
در اين ميان نقش امريکا و کشورهاي منطقه در ايجاد اجماع سياسي مهم است. امريکايي‌ها با نفوذ و رابطه‌يي که با همه‌ي طرف‌هاي سياسي در کابل دارند، مي‌توانند رهبران سياسي را متحد کنند و با فکر واحدي به مصاف طالبان بفرستند. در چند روز گذشته زلمي خليل‌زاد، نماينده‌ي ويژه‌ي امريکا در امور صلح افغانستان و سفير ترکيه در کابل تلاش کردند که اجماع سياسي را در پيوند به صلح به وجود بياورند. سفير ترکيه با همه‌ي رهبران سياسي و جهادي در کابل ديدار کرد. ترکيه نيز مي‌تواند زمينه‌ساز اين اجماع باشد. اين کشور از يک‌سو با اوزبيک‌ها و از سوي ديگري با تاجيک‌ها، هزاره‌ها و پشتون‌ها رابطه‌ي عميقي دارد و بر رهبران سياسي و جهادي نيز نفوذ سياسي، ديني و فرهنگي دارد.
با اين حال، قرار است نشست استانبول پس از رمضان برگزار شود. اجماع سياسي براي اشتراک در اين نشست براي افغانستان حياتي است و مي‌تواند زمينه‌ساز مقدمات صلح در افغانستان باشد. در چند سالي که گفت‌وگوها و زمزمه‌ي گفت‌وگوهاي صلح بلند است، نبود اجماع سياسي در کابل در پيوند به صلح يکي از بزرگ‌ترين بُن‌بست‌ها براي ناکامي گفت‌وگوهاي صلح شمرده مي‌شود. به نظر مي‌رسد که با خروج نيروهاي خارجي از افغانستان طرف‌هاي سياسي به اين عقلانيت سياسي- نظامي رسيده باشند که بدون يک اجماع داخلي و مشت واحد در برابر طالبان توان مقاومت و ايستاده‌گي را ندارند. اکنون ظرفيتي براي ايجاد اين اجماع خلق شده و در روزهاي آينده نشانه‌هايي از اين اجماع ديده خواهد شد.
ابومسلم خراساني
