درست‌نويسی چند واژه

-آنچه که پس از نوشتنِ ” آنچه ” نیازی به کاربُردِ ” که ” نیست. ” حافظ ” می‌گوید:

” تیرِ مژگانِ دراز و غمزه‌ی جادو نکرد

{ آنچه } آن زلفِ سیاه و خالِ مُشکین کرده اند ”

-آواز/ آوازه

این دو واژه هم‌گون اند؛ چه به معنای” صوت از گلو ” باشد و چه هم به معنای” شهرت”، هر دو به یک معناست. ” سعدی ” می‌گوید:

“گویی رگِ جام می‌گسلد زخمه‌ی ناسازش

ناخوش‌تر از { آوازه‌ی } مرگِ پدر آوازش ”

و ” صایب ” نیز سروده است:

“می‌کنند اهلِ هنر نامِ بزرگان را بلند

بی‌ستون { آوازه‌ای } گر داشت از فرهاد بود ”

-اَحیا / اِحیا

با توجه به تفاوتِ گویشی این دو واژه ( اَحیا و اِحیا ) باید هر دو را به یک معنا به کار نبریم.

“اَحیا ” به فتح اول به مفهومِ جمع” حی “؛ یعنی ” زنده ” است:

“به تیغِ عشق شو کشته که تا عُمرِ ابد یابی

که از شمشیرِ بو یحیا نشان ندهد کس از{ اَحیا } ”

اما ” اِحیا ” به معنای” زنده کردن ” و نیز ” آباد کردن ” است.

-ارتجاع

به کارگیری واژه‌ی ” ارتجاع ” به مفهومِ جمع مرتجع
(مرتجعان ) نادرست است و باید از آن پرهیز شود.

– لیسانس یا لیسانسیه؟

برخی می‌گویند و می‌نویسند: فُلان شخص لیسانس است. ” که بی‌گمان منظور شان کسی است که مدرک تحصیلی دانشگاهی تا درجه‌ی لیسانسیه ( لیسانسه ) را دارد؛ اما کاربردِ آن با این تلقی که به آن اشاره شد، از رهگذر مفهومی نارساست؛ زیرا ” لیسانس ” که از واژه‌ی فرانسوی گرفته شده، در اصل به معنای ” اجازه، جواز، مجوز و… ” است.

در کتاب ” فرهنگ درست‌نویسی سخن، ص 289 ” آمده‌است: این کلمه از لحاظ دستور زبان اسم است، نه صفت؛ ولی در فارسی گاهی به صورتِ صفت به کار می‌رود. به عنوان مثال می‌گویند: فُلان جوان لیسانس است، و حال آنکه در این مورد واژه‌ی لیسانسیه را باید به کار بُرد. در هر صورت باید توجه داشته باشیم که از این دو واژه در جای مناسب استفاده کنیم.

-علیه و بر علیه

به کارگیری واژه‌ی ” علیه ” درست است؛ اما ” برعلیه ” نه؛ زیرا ” علیه ” به معنای ” برضد او” و” برعلیه ” به معنی ” بر برضد او” است که، نادرست است.

به جای آن می‌توان گفت:” او علیه من اقدام کرد. یا او برضد من اقدام کرد. ” ( فرهنگ درست‌نویسی سخن، دکتر حسن انوری )

برگذار یا برگزار؟

_____________

شماری در نوشتن واژه‌ی ” برگزار ” دچار تردید و توَهم می‌شوند که آیا این واژه را ” برگذار ” بنویسند، یا هم ” برگزار “.

باید یادآور شوم که واژه‌ی ” برگزار ” به گونه‌ی ” مصدر و با هم‌کرد ” شدن ” و ” کردن ” همواره کاربرد می‌یابد.

در گذشته این واژه ( برگزار ) به گونه‌ی ” برگذار ” هم نوشته شده؛ اما امروزه، باتوجه به تفاوت میانِ مفهومِ ” بنیاد نهادن ” و ” انجام دادن چیزی “، بهتر است به گونه‌ی ” برگزار ” نوشته شود، مانند: دیشب برنامه‌ی خوب موسیقی را ” برگزار ” گردیم.

نمونه‌ی دیگر: من از ” برگزاری ” برنامه‌ی موسیقی خبر نداشتم. { برای دریافت بیش‌تر محتوای این جُستار، ر. ک. به : فرهنگ درست‌نویسی سخن، اثر دکتر حسن انوری – دکتر یوسف عالی عباس آباد، نشر: سخن، تهران، سیزده‌سدوهشتادوپنج، صص پنجاه و پنج تا پنجاه‌ و شش.}

نویسا بمانید!