بزرگداشت از انديشه های مولانا وحيد الدين خان تيوری‌پرداز عرصه صلح و اعتدال جهان اسلام

کانون فرهنگ صلح و اعتدال افغانستان به روز دوشنبه 18 اسد سال جاری همایشی را تحت عنوان (بزرگداشت از اندیشه های متفکر  بزرگ عرصه صلح و اعتدال اسلامی مرحوم مولانا وحیدالدین خان) با حضور چهره های علمی و فرهنگی در مقر کانون در کابل برای یک روز برگزار نمود. دکتر خواجه بشیر احمد انصاری رئیس کانون فرهنگ صلح و اعتدال افغانستان مولانا وحیدالدین خان را از  شخصیت هایی خواند  که زندگی خویش را وقف تفکر و اندیشه های عمیق نموده اند و اکنون ما نیاز داریم تا برای آنکه تفکر نسل جدید را در حد اعتدال برسانیم از آن اندیشه ها استفاده کنیم.

دکتر انصاری افزود:

در فضای جنگ سرد و ظهور جماعات، گروه ها و احزاب دینی در شرق و غرب زمین و عصر مرده باد و زنده باد گفتن ها و صدای کوبنده دهل جنگ، کمتر کسی می‌توانست صدای نرم نای افکار ژرفی را بشنود که به عمیق‌ترین لایه های عقب مانده‌گی ما می‌پرداخت. در تاریخ فکر اسلامی معاصر، به باور ایشان اشخاصی چون عبدالرزاق السنهوری، مالک بن نبی، جودت سعید، و مولانا وحید الدین خان استثنا اند. ولی این نوابغ یا هیچ شناخته نشده اند و یا هم بد شناخته شده اند. وحیدالدین خان یکی از همین شخصیت ها است که حدود 200 عنوان کتاب برای ما به یادگار گذاشته است. رئیس کانون فرهنگ صلح و اعتدال افغانستان با اشاره به وضعیت جاری کشور اضافه کرد: مولانا وحیدالدین خان یکی از صلح‌جوترین اندیشمندان مسلمانی است که در عرصه های صلح و همزیستی و اعتدال کار های فراوانی نمود. برای شناخت دین در این جامعه جنگ زده و ویران خیلی مهم است که به معرفی شخصیت هایی بپردازیم که متفاوت می‌اندیشیدند و اندیشه های شان می‌تواند بر ذخیره علمی و تجربه سیاسی ما بیفزاید. دکتر انصاری با اشاره به اندیشه های صلح جویانه مولانا وحیدالدین خان تصریح کرد: از نظر مولانا وحیدالدین خان رسانیدن پیام وظیفه و رسالت مسلمانان است ولی داخل کردن مردم در دین وظیفه مسلمانان نیست. از سوی دیگر جهاد در اندیشه او بیشتر مبارزه‌ای فکری است. جهاد فکری و علمی، در قرآن بزرگترین جهاد خوانده شده است. او این باور را از قرآن استنباط نموده است. مولانا وحیدالدین خان می‌گفت اعتقاد دینی یک مسئله فکری و اعتقادی است، که مخالف آن را نمی توان جنایتکار نامید و به مجازات آن پرداخت. رییس کانون اعتدال در اخیر اضافه کردند: در این شکی نیست که اسلام و سیاست را رابطه ای است، نه تنها اسلام که حتی هر دین دیگری نمی تواند نوعی رابطه با سیاست نداشته باشد ولی نمی شود که اسلام را تفسیر سیاسی و یا نظامی نمود، همان طوری که مارکس جامعه را تفسیر اقتصادی می‌نمود. وحیدالدین خان، صلجح را فرهنگ تمامی نظام هستی می‌دانست که در رگ‌های هستی در جریان است. سخنران بعدی همایش دکتر میرویس بلخی وزیر پیشین معارف بود. دکتر بلخی با اشاره با شخصیت علمی مولانا وحیدالدین خان ایشان را از بزرگترین علمای شبه قاره هند خوانده و پژوهش هایش را متمرکز به سه بخش عنوان کرد. از نظر دکتر بلخی مولانا وحیدالدین خان به اصلی‌ترین مسایل جوامع اسلامی از قبیل انحطاط، افراطیت و فرقه‌گرایی پرداخته و طرح ها و دیدگاه هایش را در این موارد مشرح و مفصل بیان کرده است. از نظر مولانا و حیدالدین خان سه مشکل اساسی فوق دامن‌گیر جوامع اسلامی است که هرسه معضل را بررسی و برای هرکدام نسخه ارایه کرده است. مرحوم وحیدالدین خان جوامع اسلامی را برای گریز از انحطاط و رکود و سکون دعوت به عملگرایی میکند و معتقد است که مسلمانان باید به پای تحولات پیش رفته و هرگز در انزوا و عزلت نباشند. دکتر بلخی با اشاره به موضوع افراطیت دینی و رشد آن در بعضی از جوامع اسلامی اظهار داشت که از نگاه مولانا و حیدالدین خان تنها راه مبارزه با افراط گرایی دینی اندیشه پلورالیزم و به رسمیت شناسی تنوع فکری و فرهنگی است. به همین دلیل مولانا با پیروان دیگر ادیان روابط عالی داشت و شاگردان بسیاری از پیروان ادیان دیگر در برابر او زانوی تلمذ زده بودند. مشکل سومی که مولانا به آن پرداخت و راه حل ارایه کرد مساله فرقه‌گرایی بود از نگاه مولانا وحیدالدین خان آنچه مسلمانان را از فرقه‌گرایی نجات می‌دهد تأکید و توجه مسلمانان به بعد جهان‌شمولی دین اسلام است. اسلام از نگاه مولانا تنها سیاسی‌گری و نظامی‌گری نبوده و ابعاد مهم تعلیمی و تربیتی تا اخلاق و اعتدال نادیده گرفته شده یا کم تر مورد توجه قرار گرفته اند که تمسک به این تعالیم میتواند مشکل فرقه گرایی را در جهان اسلام حل کند. زینب موحد استاد دانشگاه سخنران دیگر این همایش بود ایشان با اشاره به دیدگاه های مولانا وحیدالدین خان در مورد زنان گفت که مولانا با درنظر داشت مسایل و علوم دینی و عصری به جایگاه زنان پرداخته و نظریات شان عمیق و ژرف مطرح شده اند. از دیدگاه مولانا ظهور اسلام و نزول قرآن انقلاب اساسی در مورد جایگاه زنان آورد زیرا اسلام تعلیم داد که زنان و مردان از لحاظ انسانی و جوهری تفاوت ندارند و در برابر دید جنسیتی ایستاد و گفت که اسلام نگاه جنسیتی به زنان ندارد و زن و مرد با توجه به تفاوت های خلقی دارای مسوولیت و حقوق انسانی مساوی هستند. زینب موحد اظهار داشت که از نگاه مولانا نظام های مشرکانه گذشته و برخی از نظام های ملحدانه جدید از اصلی‌ترین عوامل به ذلت کشانیدن زنان به شمار میروند. سخنران دیگر همایش اسدالله سعید از دانشمندان جوان با توجه به شرایط کنونی کشور گفت اگر در پی تغییر وضعیت هستیم باید اندیشه ها  و افکار مولانا وحیدالدین خان را هرچه بهتر و بیشتر شناخته و به جامعه معرفی کنیم. استاد سعید ضمن سپاس از ابتکار کانون فرهنگ صلح و اعتدال افغانستان در این مورد به برخی از ویژگی‌های شخصیتی مولانا اشاره کرد: مولانا وحید الدین خان پس از سعید نورسی بزرگترین نظریه پرداز تفسیر صلح طلبانه از اسلام است. از نظر مولانا جنگ در اسلام برای تهاجم نیست و بلکه وسیله ای برای دفاع است. مولانا وحیدالدین خان ابعاد مختلف شخصیتی داشت که مهم‌ترین این ابعاد بعد کلامی، فلسفی و عرفانی این عالم برجسته شبه قاره بود. همچنان استاد اخلاق احمد آهن پژوهشگر حوزه زبان و ادبیات فارسی در هند نیز طی سخنانی به معرفی و بررسی اندیشه های مولانا و حیدالدین خان پرداخت. استاد اخلاق آهن تصریح کرد که مولانا از بزرگترین علمای قرن بیستم شبه قاره به شمار می‌رفت که مباحث جدید را در زمینه اسلام شناسی همراه با مسایل فکری و اجتماعی جدید ارایه کرد. از نگاه استاد آهن بزرگترین آثار مولانا در میان دوصد جلد کتاب ایشان نخست کتاب مهمی تحت عنوان (دین و علم) است که به مباحث و پاسخ به شبهات منکرین و ملحدین پرداخته است. در مورد این کتاب دانشمندان گفته اند اگر راسل زنده می‌بود و آن را می‌خواند حتما ایمان می‌آورد. کتاب بعدی تحت عنوان (دین و چالش های جدید) که در بردارنده پاسخ های معقول و منقول از اسلام در برابر چالشهای مدرن است. کتاب دیگر مولانا که بسیار مهم است کتابی‌ست تحت عنوان (اسلام و تجدد) از نگاه مولانا این دین اسلام بود که با ظهور خود با شعار های توحید و علم و اخلاق توانست بر نظام های خرافی فایق بیاید و توجه بشریت را به سوی دانش و اخلاق جلب کند که این مسأله سرآغازی برای رشد و انکشاف بزرگ در جوامع بشری شد. از نظر استاد آهن مولانا بیش از شصت سال از عمر خویش را وقف پژوهش و تحقیق کرد و جهان اسلام باید به کارهای علمی ایشان توجه نموده و به دیده قدر بنگرد. شایان ذکر است که کانون فرهنگ صلح و اعتدال افغانستان در نظر دارد با توجه به رشد روز افزون افراطیت خشونت بار و خونریز به بررسی و معرفی اندیشه های شخصیت های بزرگ عرصه صلح و اعتدال اسلامی بپردازد و همایش بزرگداشت از اندیشه های متفکر بزرگ عرصه صلح و اعتدال اسلامی مرحوم مولانا وحیدالدین خان نیز به همین هدف برگزار گردید.