افغانستان به يک مکان ترسناک تبديل شده است

افغانستان هم‌چنان در نابسامانی به سر‌می‌برد و به نظر می‌رسد که امید صلح ناشی از توافق‌نامه دوحه که در ۲۹ فبروری سال ۲۰۲۰ منعقد شد، از بین رفته است. خشونت دوامدار طی سال گذشته تاکنون بسیاری از طرف‌های درگیر صلح را مجبور به تجدید نظر در مورد خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان کرده است. در میان نگرانی‌ها مبنی بر عدم دستیابی به اهداف توافق‌نامه دوحه، اوج خشونت در افغانستان، جهان را به مکان ترسناک تبدیل کرده است.

گزارش ناظر ویژه امریکا در افغانستان (SIGAR)، هم‌چنین بیانگر افزایش حملات طالبان در سراسر افغانستان است. بر اساس آمار ارائه شده توسط نیروهای آمریکایی، حملات در کابل در سه ماهه قبل، در مقایسه با سال گذشته افزایش را نشان می‌دهند.  SIGAR از اول اکتبر تا سی دسامبر سال گذشته تلفات ۲۵۸۶ غیرنظامی را گزارش داد که شامل ۸۱۰ کشته و ۱۷۷۶ زخمی می‌باشد. تلفات ناشی از بمب‌های دستی در این سه ماه تقریباً ۱۷ درصد افزایش یافته است. همین‌طور، افزایش حملات ماین‌های مقناطیسی نیز زیاد شده است.

همه این آمارها نشان‌گر خنثی شدن گام های صلح است. اوج خشونت نشان می‌دهد هدف طالبان فقط تصرف هرچه بیشتر زمین و فضای اجتماعی و در نهایت پایتخت است.  بدترین حالت این است که دولت اسلامی (داعش) نیز اقدامات خشونت آمیز خود را نه تنها در افغانستان بلکه در پاکستان نیز افزایش داده است.  بنابراین، خطر یک درگیری دائمی در یک شکل یا شکل دیگر باقی مانده است، این احتمال صلح را به خطر می‌اندازد.

تحلیل‌گرانی که درک از تاریخ دارند بر این عقیده اند که سیاست مماشات نه در گذشته مؤثر بوده و نه اکنون مؤثر خواهد بود. آنها هم‌چنین عملکرد طالبان افغانستان را با طالبان پاکستان مقایسه می‌کنند تا به اهداف استراتیژیک خود برسند. طالبان توافق‌نامه های زیادی را با دولت پاکستان منعقد کردند. اما پس از امضای این توافق‌نامه‌ها، بدون کنار گذاشتن اسلحه، بر نفوذ جسمی و اجتماعی خود افزودند و چرخه خشونت را در مناطق جدید آغاز کردند. اوج چنین نقض توافق‌نامه‌ها در مناطق گراسی گراوند، صوات مشاهده شد، جایی که مولانا صوفی محمد، به جای رعایت مفاد توافق‌نامه، رد قانون اساسی «غیر اسلامی» پاکستان را اعلام کرد. پس از آن، آنها در منطقه بونر رفت و آمد کردند، خانه ها را آتش زدند، کشتار کردند تا ایجاد ترس کنند.

دولت سپس فهمید که اگر جلو طالبان در آن مقطع گرفته نشوند، اسلام‌آباد در خطر قرار خواهد گرفت.  بنابراین، در نهایت یک عملیات تمام عیار شروع شد و آنها را به عقب برگرداند. با توجه به همان الگو در پاکستان و هم‌چنین در افغانستان، دولت بایدن بازنگری قاطعانه توافق‌نامه دوحه را اعلام کرد، زیرا به نظر نمی‌رسد هدف اصلی داشتن صلح پایدار محقق شده باشد. مقامات دولتی و روشن‌فکران در افغانستان که خشونت های روزافزون را تجربه کرده اند نیز استدلال می‌کنند که طالبان تعهد خود را برای کاهش خشونت نشان نداده اند و بنابراین از سوی دولت جدید امریکا تحت فشار قرار می‌گیرند.

گذشته از این وضعیت جیوپلیتیکی، ایالات متحده سهم بیشتری در منطقه دارد. استراتیژی جدید بایدن برای مهار چین از طریق تقویت امنیت در کشورهای اقیانوس آرام، گزارش های استخباراتی از تغییر مکان القاعده به ایران و درگیری هند و پاکستان (هر دو قدرت هسته‌یی) حاکی از آن است که ایالات متحده به راحتی افغانستان را ترک نخواهد کرد و مایل است که یک دولت دوستانه در آنجا داشته باشد.

در این زمینه، وزیر خارجه ایالات متحده آنتونی بلینکن در کنگره اظهار داشت که دولت «باید با دقت به آنچه در مورد آن مذاکره شده است نگاه کند تا به طور کامل بفهمد که تعهدات طالبان چیست و ببیند که آنها در مذاکرات با دولت افغانستان به کجا رسیده اند.» وی ادعا کرد که واشنگتن می‌خواست به این «جنگ های ابدی» پایان بخشد و «نیروها را به خانه برگرداند.» وی هم‌چنین از نگهداری برخی نیروها برای مقابله با هرگونه تجدید حیات تروریسم خبر داد.

با تکرار همان پیام، جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی ایالات متحده، هنگام مکالمه با حمدالله محب، همتای افغان خود، «قصد ایالات متحده برای بررسی» توافق‌نامه دوحه را روشن ساخت؛ بررسی این‌که آیا طالبان «به تعهدات خود» از جمله قطع ارتباط با گروه های تروریستی، کاهش خشونت در افغانستان و انجام مذاکرات معنادار با دولت افغانستان و دیگر طرف‌ها  پابند هستند یا خیر. آقای سالیوان تاكید كرد كه ایالات متحده با تلاش دیپلماتیک قوی و منطقه‌یی از روند صلح پشتیبانی خواهد كرد، این هدف برای کمک به دو طرف برای دستیابی به یك حل و فصل سیاسی بادوام و آتش‌بس دائمی است. سخن‌گوی طالبان پاسخ داد که آنها «توافق‌نامه را ارج می‌نهند”» و انتظار داشتند «طرف مقابل نیز به توافق خود پایبند باشد.» اما در بیانیه دیگری طالبان تهدید کرده اند که اگر همه نیروهای خارجی تا بهار، طبق توافق‌نامه دولت ترمپ خارج نشوند، حمله به نیروهای بین المللی را از سر خواهند گرفت. بنابراین، اوضاع در افغانستان کاملاً ناخوشایند است و احتمال تشدید خشونت وجود دارد.

در سناریوی جدید، به نظر می‌رسد همسویی منافع استراتیژیک ایالات متحده در منطقه همانطور که در بالا گفته شد و دولت افغانستان وجود دارد. بنابراین، این بر طالبان است که با شرایط زمان سازگار شوند. یک راه به سوی خشونت و دیگری به سمت کاهش خشونت می‌رود. آیین‌نامه رفتاری پختونوالی افغانستان هم‌چنین آتش‌بس را قبل از صلح قاطع، پیشنهاد می‌کند. این یک محیطِ دوستانه را آماده می‌سازد تا صلح ایجاد شود.

هر دو طرف درگیری باید بدانند که فضای مساعد و عاری از خشونت ضروری است تا شرایط و ضوابط مربوط به آینده سیاسی افغانستان حل شود. به ویژه طالبان باید با عمل نشان دهند که دیگر هیچ ارتباطی با خشونت ندارند. برای این، آنها باید یک راه میانه را پیدا کنند.